Для чалавека, які адкрывае, што яго жыццё мае сэнс, дзякуючы збавеннай Крыві Езуса, несумненна, што ўрачыстасць Змёртвыхпаўстання Пана трэба ўшанаваць найбольш урачыста. Разам з ім прыходзіць жаданне пачаць пазнаваць Божыя праўды. Велікодны панядзелак з’яўляецца радасным днём, які адзначаецца вернікамі аналагічна ў пабожным духу, як і Пасха. У гэты дзень важна сустрэцца ў сямейным кругу, паразмаўляць з блізкімі, з якімі іншы раз па розных прычынах сустракаемся толькі некалькі разоў у год.

    Велікодны панядзелак з’яўляецца чарговым днём актавы Пасхі, якая прадаўжаецца 8 дзён, пачаўшы ад першай Велікоднай нядзелі ў літургічным календары рымска-каталіцкага Касцёла. Паводле старой традыцыі Велікодная актава, якую называюць “белым” тыднем, апошні час з’яўляецца тыднем, які звязаны з навэннай да Божай Міласэрнасці. Адкуль пайшла гэтая назва? Падчас “белага” тыдня Касцёл прымаў новых вернікаў. Хрост адбываўся ў Велікодную нядзелю і затым на працягу тыдня ахрышчаныя хадзілі ў белым адзенні. †

Падчас Велікоднай актавы літургія нагадвае пра розныя сустрэчы Езуса пасля Яго Змёртвыхпаўстання: з Марыяй-Магдаленай і з іншымі жанчынамі, якія адправіліся да магілы на світанні назаўтра пасля шабату; са здзіўленымі апосталамі, якія сабраліся ў Вячэрніку; з Тамашам і з іншымі вучнямі. Напамін пра гэтыя некалькі сустрэчаў Езуса з’яўляюцца для вернікаў заахвочваннем, каб паглыбіць Велікоднае пасланне. Яны схіляюць нас прайсці духоўны шлях тых, хто сустрэў Хрыста і распазналі Яго ў першыя дні пасля пасхальных падзеяў. Літургія Велікоднага панядзелку падштурхоўвае нас да роздуму над сустрэчай Змёртвыхпаўсталага з двума вучнямі з Эмаўс, якія ішлі ў нядзелю вечарам з Ерузаліму ў сваю родную мясцовасць (пар. Лк 24, 13 – 35). Хрыстус прымкнуў да іх, як бы сам быў у дарозе і ішоў з імі, прыслухоўваючыся да іхняй размовы. Вучні былі моцна засмучаны, разгублены і блізкія да роспачы. Хрыстус, якога з самага пачатку яны не пазналі, але якога таварыства і словы прынялі, растлумачыў ім незразумелыя падзеі ў святле Святога Пісання. З цярплівасцю Ён вяртае ім веру і надзею, таму яны атрымліваюць радасць і любоў. Вучні пазнаюць Змёртвыхпаўсталага толькі пазней у Эмаўсе, калі Хрыстус астаўся з імі на вячэру: “узлёг з імі за сталом, узяў хлеб і благаславіў, і ламаў і падаваў ім” (Лк 24, 30). Святы Аўгустын, каменціруючы гэтую падзею, заўважае: “Езус дзеліцца хлебам, а вучні пазнаюць Яго. А таму мы не гаворым ужо, што не ведаем Хрыста! Калі мы верым, то знаем Яго! Больш таго, калі верым, то Ён ёсць у нас! Вучні мелі Хрыста за сталом, а мы маем Яго ў нашай душы!” І робіць выснову: “Мець Хрыста ва ўласным сэрцы – гэта значна больш, чым мець Яго ва ўласным памяшканні, таму што нашае сэрца кожнаму з нас больш блізкае, чым наш уласны дом” (Sermo 232, VII, 7). Так, мы часта сумняваемся, але вера ў Змёртвыхпаўсталага Езуса дазваляе вылечыць нашыя душы і “прарасці” зернетку любові.     Велікодны панядзелак характарызуе мноства звычаяў і абрадаў, якія паходзяць са старажытнасці многіх народаў. Перш за ўсё гэты дзень асацыіруецца нам з тым, што вакол усіх абліваюць вадой. Гэты звычай бярэ свае вытокі з паганскіх традыцый і сімвалізаваў веснавое ачышчэнне з бруду, хваробаў, а пазней – з граху і павінен быў садзейнічаць плоднасці. Зямля ж родзіць толькі тады, калі ёй хапае вады і калі ідуць дажджы. А зямля без вады застаецца бясплоднай. І па сённяшні дзень у Велікодны панядзелак у некаторых вёсках у Польшчы і ў Літве паліваюць зямлю, каб яна дала больш шчодры ўраджай, а таксама абліваюць каровы, каб яны давалі больш малака. Некаторыя лічаць, што паліванне вадой паходзіць з Ерузаліму, дзе габрэі разганялі людзей, якія збіраліся і размаўлялі пра Змёртвыхпаўстанне Хрыста. Але сэнс гэтага звычаю звязаны з ачышчаючай і жыццядайнай сілай вады. У Велікодны панядзелак назіралася паліванне вадой з чыгункоў і з вёдраў у некалькіх еўрапейскіх краінах і перш за ўсё - у вёсках. Гаспадыні і гараджанкі задавольваліся некалькімі кроплямі кветкавага адэкалону. Абліванне вадой датычыла ў асноўным маладых дзяўчатаў, якія не вельмі абараняліся перад “прымусовым” душам. Было вядома, што чым больш у панядзелак аблівалі паненку, тым большым поспехам яна карысталася ў моцнай паловы чалавецтва і тым лепшыя магчымасці мела знайсці сабе мужа. А непрыгожыя дзяўчаты самі сябе аблівалі вадой з вядзёркаў і выбягалі на дарогу з вялікім крыкам. Цяпер у некаторых краінах пад патокі вады трапляюць і дзяўчаты, і хлопцы, і старэйшыя асобы. Аднак гэтая забава застаецца ўсё ж полем дзейнасці моладзі.
    Можна было адкупіцца ад вялікага “купання” пісанкамі ці пафарбаванымі яйкамі. Пазней гэта ператварылася ў звычай узаемных візітаў да знаёмых і сваякоў з пачастункамі і падарункамі, якія прыносілі хросныя бацькі сваім хроснікам. Да сённяшняга дня гэты звычай захаваўся ў Беларусі. Спачатку велікодныя яйкі атрымліваюць члены сям’і і хроснікі, пазней пасля Вялікадня – асобы, з якімі ў нас ёсць сяброўскія адносіны. Нават сёння дзяўчаты вераць, што калі хлопец падорыць дзяўчыне пісанку, то гэта -доказ яго сімпатыі да яе. Ёсць такое старадаўняе вераванне: “Хлопец-падлетак, адчуўшы Божую волю ў адносінах да якой-небудзь дзяўчыны, чакае ўрачыстасці Змёртвыхпаўстання Пана. Тады ён выражае ёй свае пачуцці любові, уручаючы ёй пісанку. А калі дзяўчына прыме пісанку і ўзамен дасць яму сваю, то трэба здагадвацца пра ўзаемную сімпатыю. А затым можна чакаць і шлюб”.
    Пасха жыцця, радасць з-за Змёртвыхпаўстання Пана і з-за вясны, якая набліжаецца... Езус з Назарэту пераадолеў сілы зла і смерці, вызваліў чалавека з граху. Імкнуцца да святасці і пазбягаць граху – гэта асноўная місія, з якой сёння Хрыстус пасылае кожнага і кожную з нас, каб мы перадавалі яе іншым. Тады Пасхальныя святы будуць прадаўжацца ў нас і сярод нас няспынна.

   Польшча
    У гэты дзень з ахвотай моладзь аблівае вадой усіх навокал, а ў вёсках дзяўчаты і хлопцы сцябаюць адзін аднаго галінкамі па нагах. Аднак кожны рэгіён краіны мае свае вельмі багатыя і своеасаблівыя традыцыі. Можна ўспомніць пра кракаўскі эмаўс –традыцыйную забаву, спалучаную з адпустам пры кляштары норбертанак у м-не Звяжынец (адзін з раёнаў Кракава). Яна ажыццяўляецца, каб памятаць пра сустрэчу Змёртвыхпастаўлага Хрыста з двума вучнямі па дарозе ў Эмаўс. У крамах прадаюцца цацкі, адпустовыя пярсцёнкі з каляровымі шкельцамі, ласункі, пернікавыя “сэрцы”, ружанцы з цеста, фігуркі габрэяў і кракаўскіх мяшчанаў. Сёння эмаўс – гэта перш за ўсё нагода сустрэцца са знаёмымі і цікава правесці свята са сваімі дамачадцамі.

---

    Чэхія
    Дарослыя чакаюць гэтага дня дома, бо хлопцы групкамі аб’язджаюць тыя дамы, дзе жывуць іхнія равеснікі. Яны нясуць з сабой pomlazki ці сплеценыя вербныя галінкі (з трох, пяці, сямі ці дзевяці галінкаў вярбы), а дзяўчаты абліваюць іх вадой з вокнаў. У некаторых рэгіёнах Чэхіі замест гэтага звычаю хлопцы сцябаюць дзяўчатаў доўгімі цвёрдымі, з вострымі іголкамі галінкамі ядлоўца.

---

    Італія
    Велікодны панядзелак папулярна называюць малюткі Вялікдзень. У гэты дзень вада льецца патокам, таму можна спакойна выбрацца ў падарожжа. Як правіла, тады людзі прыязджаюць на першы вясенні пікнік за горад. У Фларэнцыі святочная забава паходзіць яшчэ з часу крыжацкіх паходаў, якую называюць scoppio del carro ці гіганцкія феерверкі са спецыяльнай калясніцы, што цягнуць белыя валы.

---

    ЗША
    Папулярна забава: “паляванне на яйка”. Самае славутае- арганізуецца кожны год у Велікодны панядзелак прэзідэнцкай парай у Белым Доме. Некалькі тысяч дзяцей пад прыглядам найлепшых агентаў аховы мае нагоду пабегаць па “прэзідэнцкай” траве, коцячы вялікімі лыжкамі яйкі да фінішу, ля якога чакалі ўзнагароды.

---

    Партугалія
    Партугалія, як традыцыйна адна з найбольш каталіцкіх еўрапейскіх краінаў, вельмі ўшаноўвае Велікодныя святы. Недалёка ад мясцовасці Монсараз знаходзіцца так званая скала Нарачоных: у Велікодны панядзелак адбываецца там працэсія жанчынаў, якую ўзначальвае Марыя-Магдалена, выбраная сярод жыхаркаў навакольных вёскаў. За жанчынамі ідуць хлопцы, страляючы з пісталетаў у яе гонар.