GRODNO
Poniedziałek,
09 grudnia
2024 roku
 

Kościół św. Judy Tadeusza we wsi Przewałka

Parafii i świątynie

Касцёл св. Юды Тадэвуша  ў в. ПрывалкаDekanat Grodno-Wschód
Мiasteczko Przewałka jest znane z 1569 r. jako posiadłość królewska (dwór) w powiecie Grodzieńskim województwa Trockiego WKL. Od 1762 r. była to posiadłość rodu Ogińskich, od 27 lutego 1792 r. miała nawet swój herb, przedstawiający św. Michała Archanioła z tarczą i strzałami, zwyciężającego diabła.
    Już na początku XVII w. miejscowa świątynia katolicka, prawdopodobnie kaplica, uważana była za starożytną i "nie wiadomo kiedy i przez kogo ufundowaną". Kościół na jej miejscu był pobudowany z fundacji króla Zygmunta III Wazy w 1609 r. i poświęcony pt. Judy Tadeusza. Na początku świątynia otrzymała status filii, ale na prośbę biskupa wileńskiego Benedykta Wojny (1600-1615) król zaliczył kościół do parafialnych.
W 1777 r. książę Franciszek Ksawery Ogiński, właściciel Przewałki z 1766 r. i starosta miejscowy, odnowił stary kościół drewniany. Nieco później, w wyniku utraty środków istnienia, parafia została samodzielną kapelanią, obsługiwaną przez ojców z zakonu Karmelitów z Wilna.
    Kościół był prostokątny w planie, pionowo oszalowany z trzyścienną częścią ołtarzową, flankowaną dwiema zakrystiami. Trójkątny fronton fasady głównej flankowały dwie czworokątne wieże-dzwonnice. Świątynię nakrywał wysoki dwuspadowy dach gontowy z walmami nad ołtarzem. Terytorium kościelne obniesione było belkowym ogrodzeniem.
    W 1866 r. za udział w powstaniu 1863 r. parafię zlikwidowano, a uczestnicy powstania z miejscowych parafii zostali zesłani na Syberię. Na cześć ofiar na Świętej Górze ustanowiono wysoki krzyż (nie zachował się do dziś). W 1869 r. kościół wraz z parafialnymi budynkami i ziemią przekazano cerkwi prawosławnej w Druskiennikach. Katolików z Przewałki dołączono do parafii Hoża. Przez długi czas kościół po prostu był zamknięty, powoli obracając się w ruinę, dopiero w 1913 r. przerobiono go na cerkiew. Jedyne nabożeństwo odprawiane było w obecności dwóch przybyłych na poświęcenie świątyni kapłanów, a w 1915 r. (podczas I wojny światowej) starożytna świątynia spłonęła. Władze prawosławne odbudowały cerkiew.
    W latach 1918-1919 miejscowi katolicy pobudowali nowy drewniany kościół w neogotyckim stylu i 16 lipca 1920 r. świątynię poświęcił ks. Franciszek Bernat, nadano jej tytuł Najświętszej Maryi Panny Karmelskiej (Szkaplerznej) i św. św. Szymona i Tadeusza. Budynek wymagał zakończenia i upiększenia. Od 16 lipca 1922 r. prace prowadził ks. Józef Butkiewicz. W 1927 r. pierwszym proboszczem parafii został ks. Stanisław Macewicz. Jego następcą w latach 1929-1937 był ks. Józef Cyrankiewicz. Właśnie za czasów jego pobytu i pracy w parafii na ścianach kościoła zostały namalowane obrazy czterech Apostołów, ozdobione główny i boczne ołtarze. Liczba wiernych przed II wojną światową w parafii Przewałka wynosiła prawie 1400 osób.
    Ostatni proboszcz kościoła ks. Antoni przybył do Przewałki 15 maja 1937 roku; podczas II wojny światowej został aresztowany przez Niemców, dalszy los nie jest znany. Odtąd parafia nie miała stałego pasterza, a w1962 r. władze radzieckie zamknęły kościół. Mieszkańcy wsi jeździli nawet do Moskwy z prośbą otworzyć kościół, lecz bez skutku. Za czasów radzieckich kościół był zaniedbany, nawet, kiedy na świątynię podczas burzy spadło drzewo, przewodniczący kołchozu nie pozwolił go zdjąć, w wyniku czego zostało uszkodzone wnętrze kościoła. Budynek plebanii, który znajduje się naprzeciwko wejścia do kościoła, zabrano pod szkołę. Tak zostało do dziś.
    W 1990 r. kościół zwrócono parafianom, którzy na czele z ks. Stanisławem Gawlikiem (+1996) odrestaurowali go. 29 października, w święto patrona kościoła, świątynię poświęcono pw. św. Judy Tadeusza. Ciekawe, że do fundamentu apsydy z kamienia łupanego założono kamień młyński, a przy wejściu ustanowiono dwie kotwice. Kościół prostokątny w planie z pięciościenną apsydą, flankowaną dwiema zakrystiami, nad którymi znajdują się łoże fundatorów (zewnętrznie tworzą podobieństwo transeptu). Trójkątny fronton fasady głównej flankowany jest dwiema czworokątnymi walmowymi wieżami-dzwonnicami. Na dzwonnicy znajdują się dwa dzwony: stary z datą "1870" i nowy, ofiarowany przez Jana Łapacińskiego w 1996 r. Kościół nakryty dwuspadowym blaszanym dachem z walmami nad apsydą.
    Wnętrze kościoła pokryte podszywaną deskową stolą, płaską wzdłuż bocznych ścian i półcylindryczną w centrum. Wszystkie trzy neobarokowe ołtarze świątyni są optycznie namalowane na ścianach. Na poziomie pierwszym głównego ołtarza namalowana jest Matka Boża z Dzieciątkiem Jezus, w drugim – triforium z postaciami św. Augustyna, św. Franciszka i św. Kazimierza, na konchowym sklepieniu apsydy namalowany epizod Przemienienia Pana. Okna prezbiterium otaczają obrazy św. św. Jana Chrzciciela i Szymona (po stronie lewej), a także św. św. Tadeusza i Marka Ewangelisty. Nad oknami widnieje się napis: "Pod Twoją obronę uciekamy się". Ołtarze boczne – dwupoziomowe: lewy poświęcony św. Józefowi (na górze obraz św. Antoniego), prawy – Ukrzyżowaniu, na górze - obraz św. Anny. Nad narteksem mieści się balkon chóru, na którym znajdują się organy, opierający się na dwie kolumny.

Numer aktualny

 

Kalendarz 2022

Kalendarz
«Słowo Życia»
na rok 2022

Kalendarz liturgiczny

violet
Obchodzimy imieniny:
Dziś wspominamy zmarłych kapłanów:
Do końca roku pozostało dni:  23

Czekamy na Wasze wsparcie

skarbonkaDrodzy Czytelnicy!
Prosimy Was o pomoc w głoszeniu Dobrej Nowiny. Czekamy na Wasze listy, artykuły, zdjęcia i wsparcie finansowe gazety. Jako jedna rodzina "Słowo Życia" pragniemy nieść słowo Boże, mówić o Chrystusie i Kościele co raz większemu gronu ludzi na Białorusi oraz poza jej granicami.