Вялікі тыдзень адкрывае Пальмовую нядзелю. У гэты дзень успамінаем урачысты ўезд Езуса ў Ерузалім, які непасрэдна папярэджваў Яго Муку і Смерць на Крыжы. Натоўпы, якія Яго віталі, кідалі на дарогу свае плашчы і галінкі, крычачы: “Гасанна Давідаваму Сыну”. Назва гэтага дня паходзіць ад звычая асвячаць пальмы, які быў уведзены ў XI стагоддзі.
Пальмовая нядзеля – гэта вялікі дзень адарацыі вернікамі Мукі Пана. Змест гэтай адзінай непаўтаральнай па сваім харастве нядзелі заключаецца ў радаснай гасанне, у вербных коціках, пальмавых галінках, у віватах дзеля ўшанавання Хрыста, які ўязджаў як кароль у Ерузалім. Гэты выключны адарацыйны характар Пальмовай нядзелі праяўляецца яшчэ больш яскрава ў апошнія гады, калі Папа Ян Павел II злучыў з гэтым днём святкаванне Сусветнага дня моладзі. З той пары гасанна, праслаўленне Хрыста і энтузіязм, які звязаны з гэтым, набіраюць выключныя формы.
†
У Пальмовую нядзелю асвячаюць пальмы і праходзіць урачыстая працэсія да касцёла. Каля VII ст. на тэрыторыі сённяшняй Францыі з’явіўся звычай асвячаць пальмы. Са Святой Зямлі бярэ вытокі працэсія. Менавіта Касцёл у Ерузаліме імкнуўся дакладна “паўтараць” падзеі з жыцця Езуса. У IV ст. адбывалася ўжо працэсія з Бэтаніі ў Ерузалім. Ерузалімскі патрыярх сядаў на асліцу і ўязджаў у Святы горад, а сабраныя вернікі, радасна яго вітаючы, слалі перад ім свае плашчы і пальмы. Затым усе адпраўляліся ў базыліку Anastasis (Змёртвыхпаўстання), дзе ажыццяўлялася ўрачыстая літургія. Да XI ст. гэтая працэсія распаўсюдзілася па ўсім Касцёле. У Рыме спачатку шостая нядзеля падрыхтоўкі да Пасхі была выключна нядзеляй Мукі Пана, калі ўрачыста спявалі Пасію Пана. Толькі ў IX ст. у рымскую літургію ўвайшоў ерузалімскі звычай працэсіі, якая ўвекавечвала ўезд Езуса ў Ерузалем. Абедзве традыцыі хутка злучыліся, даючы літургіі Пальмовай нядзелі падвойны характар (уезд і Мука). У розных лакальных Касцёлах гэтыя працэсіі прымалі розныя формы: біскуп ішоў пешшу ці ехаў на осліку, неслі аздоблены пальмамі крыж, кнігу Евангелля, а нават - і Найсвяцейшы Сакрамэнт. Тэадульф з Арлеану (+ 821) згадвае пра першыя занатаваныя ўпамінанні пра працэсію ў Пальмовую нядзелю. Некаторыя аўтары пішуць пра тое, што у гэты дзень біскупы мелі права вызваляць вязняў.
У пасланні на XXV Сусветны дзень моладзі, які на дыяцэзіяльным узроўні адзначаецца ў Пальмовую нядзелю 28 сакавіка, Папа напісаў: “(…) Калі сапраўды мы сустрэлі Езуса, то не можам пазбегнуць таго, каб не абвяшчаць Яго тым, хто не сустрэў яшчэ Яго позірку!” (…) “Вы – поўны энергіі, станоўчых рысаў, мараў, надзеі. Ваш век з’яўляецца вялікім багаццем не толькі для Вас саміх, але і для іншых, для Касцёла і свету” (…) “Нягледзячы на цяжкасці, Вы не адказаліся ад сваіх мараў і жаданняў! Вы носіце ў сэрцы вялікія жаданні братэрства, справядлівасці і міру”.
Дэвізам паслання з’яўляюцца словы з Евангелля паводле св. Марка: “Добры Настаўнік, што я павінен рабіць, каб дасягнуць вечнага жыцця?”
У Польшчы Пальмовая нядзеля святкуецца ўсеагульна і ўрачыста. У некаторых краінах у гэты дзень праходзіла інсцэніроўка трыумфальнага ўезду Езуса ў Ерузалем. Абрад асноўваўся на тым, што працэсія ішла вакол касцёла ці ўнутры яго, або ў горадзе: вернікі праходзілі ў працэсіі з аднаго касцёла, які сімвалізаваў Аліўную гару, у другі касцёл, які быў “Святым горадам”. Галоўным “акцёрам” спектаклю была фігура Езуса на осліку, якую размяшчалі на вазку. Сёння можна ўбачыць у Кракаўскім нацыянальным музеі такую фігуру з Шыдлоўца. У Кракаве платформу з Хрыстом на осліку цягнулі члены мясцовай рады – гэта была ганаровая функцыя: дзеці кідалі кветкі і пальмачкі перад фігурай, якая праязджала, і крычалі: “Гасанна на вышынях”. Вучні парафіяльных школаў і калегіумаў дэкламавалі вершаваныя аповесці пра ўезд Хрыста ў Ерузалем і пра Яго будучую муку, а пасля іх – рыфмаваныя вершы пра пост, сялёдку, пра велікодныя кулічы і пра школьныя клопаты. Пасля дзяцей гандляры духмянасцямі, жаўнеры і старэйшыя, пераапранутыя ў пілігрымаў, выступалі з прамовамі. З’яўленне пад канец XVII ст. такіх касцюміраваных “акцёраў” абцяжарыла відовішча і накіравала яго ў напрамку пацешнасці. Таму пад канец XVIII ст. духоўныя ўлады забаранілі вазіць фігуру Езуса, асабліва ў касцёлах, а выканаўцы святочнай забавы перанесліся на вуліцы, у карчму і так паступова відовішча прыйшло ў заняпад.
У Пальмовую нядзелю вернікі прыносяць пальмы ў святыню ў памяць аб урачыстым уездзе Езуса ў Ерузалім. Гэтыя асвечаныя пальмы хрысціяне нясуць дамоў і кладуць часцей за ўсё пад крыжам ці за абразамі. З аднаго боку, гэта павінна нагадваць пра перамогу Хрыста, а з другога – выпрошваць Божае благаславенне для дамачадцаў. У наступны год пальмы трэба прынесці перад Папяльцом у касцёл, дзе яны будуць спалены, а асвечаны попел будзе ўжыты ў абрадзе Папяльцовай серады.
Сучасныя абрады Пальмовай нядзелі пачынацца таксама з урачыстай працэсіі. Святар, апрануты ў чырвоны арнат, у суправаджэнні міністрантаў, падыходзіць да алтара, загадзя абышоўшы святыню, (звонку ці толькі ўнутры). У гэтую хвіліну спяваецца адна з песняў, дзе паўтараецца біблейскі вокліч: “Гасанна на вышянях”, “Гасанна Давідаваму Сыну”.
У гэты дзень вернікі прыносяць так званыя пальмы: у Беларусі і ў Польшчы – гэта часцей за ўсё вербныя галінкі з коцікамі. У некаторых рэгіёнах падрыхтоўваюцца пышныя пальмы на некалькі метраў, выкананыя з галінкаў, аздобленых сухімі кветкамі і рознакаляровымі стужачкамі.
З аднаго боку, працэсія з пальмамі ўвекавечвае старадаўнія падзеі, з другога боку, з’яўляецца шляхам вернікаў разам з Хрыстом да ахвяры, чым сёння ёсць св. Імша. Абвяшчаючы Хрыста Валадаром, мы згаджаемся на тое, што наш шлях да Айца вядзе заўжды праз крыж.